Rolnictwo społeczne – wprowadzenie: jak i dla kogo działa?

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny uważa rolnictwo społeczne za podejście innowacyjne. Na czym ma polegać i jakie wsparcie zapewnia? 

Działalność rolnicza to nie tylko produkcja jedzenia. Rolniczki i rolnicy wiedzą o tym najlepiej. Opiekowanie się ziemią tak, by wydawała plony jest ciężką pracą: wymagająca konkretnej wiedzy i kompetencji oraz stałego zaangażowania. Jest też jednak sposobem życia: takim, który bierze pod uwagę cykle przyrodnicze i pozwala im wyznaczać swój rytm. Opartym na współpracy z przyrodą i ze sobą nawzajem gdy jest taka potrzeba w okresach natężonych prac. W tym świetle trudno mówić o rolnictwie w oderwaniu od jego społecznej funkcji. Nowością jest jednak wprowadzenie nowej terminologii oraz konkretnych rozwiązań prawnych, które będą wspierały tworzenie przestrzeni wspólnej pracy przyjaznych dla osób z różnymi potrzebami. W tym artykule przyjrzymy się temu jakie są cele i ogólne zasady tworzenia takich miejsc, w kolejnych natomiast przybliżymy konkretne formy działalności i warunki ich zakładania.

Rolnictwo społeczne według opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES) „łączy dwie koncepcje: rolnictwo wielofunkcyjne i usługi społeczne/opiekę zdrowotną na poziomie lokalnym. W ramach produkcji rolnej przyczynia się do poprawy samopoczucia i integracji społecznej osób o szczególnych potrzebach”. Warto zauważyć, że sam termin - rolnictwo społeczne – współwystępuje i jest często używany zamiennie z pojęciami takimi jak: rolnictwo opiekuńcze, gospodarstwo opiekuńcze, zielona opieka, rolnictwo dla zdrowia, terapia rolnicza. Wszystkie te słowa odnoszą się do wsparcia, bo ono jest tu kluczowe. Działalność prowadzona w ramach rolnictwa społecznego ma jasny, który EKES określił jako: „reintegrację społeczną osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, generującą tym samym znaczną wartość dodaną dla społeczeństwa i gospodarki”. Chodzi więc o to, by faktycznie pracować i korzystać z plonów ziemi, jednocześnie włączając w ten proces dodatkowe osoby. 

Co pojęcie rolnictwa społecznego może nam dać w praktyce?
Wspólna praca nie jest przecież niczym wyjątkowym. Jej oficjalne ujęcie pozwala jednak stworzyć ramy do tego, by gospodarstwa nastawiona na spełnianie funkcji opiekuńczej otoczyć szczególną opieką prawną i wspierać ten model. W ten sposób gospodarstwo rolne może stać się dziennym domem pobytu, rodzinnym domem pomocy lub placówką całodobowej opieki i nie rezygnując ze swojej pierwotnej, produkcyjnej funkcji.

Usługi opiekuńcze, prowadzenie terapii i zajęć integracyjnych wiążą się ze szczególną odpowiedzialnością za drugiego człowieka. Takie placówki muszą więc być prowadzone w formach określonych w przepisach o pomocy społecznej. Podopieczni powinni mieć zapewnione odpowiednie warunki do pracy a także usługi wspomagające, terapeutyczne, integracyjne. Mogą potrzebować pomocy w codziennych czynnościach, powinni mieć możliwość czynnego udziału w dostępnych dla nich pracach, co daje nie tylko poczucie sprawczości ale i terapeutyczny kontakt z przyrodą. Tak funkcjonujące gospodarstwa mogą ubiegać się o specjalne dotacje. W kolejnych częściach opowiemy jak przygotować infrastrukturę i o czym trzeba wiedzieć, by móc zabiegać o status gospodarstwa socjalnego.